پرسش‌های بزرگِ مردمانِ کوچک

«شب‌ها، وقتی در خوابیم، احمقانه‌ترین، جالب‌ترین و گاهی ترسناک‌ترین نمایش‌ها درون مغز شروع می‌شود. قبلا مردم فکر می‌کردند، ر‌ویاها سرنخ‌هایی از آینده به ما می‌دهند، اما امروز بیشتر گفته می‌شود، خواب و رویا برای این است که ذهن خودش را بتکاند و تمیز شود و مغز بعد از فعالیت‌ها و مشغله‌های روزانه مرتب شود. اینکه کابوس می‌بینیم هم به این دلیل است که گاهی در طول روز از چیزی می‌ترسیم، اما آنقدر سرمان شلوغ است که حتی وقت نداریم درست به آن چیز وحشتناک فکر کنیم. اما وقتی امن و امان خوابیده‌ایم، مغز زمان دارد تا بین این ترس‌ها شخم بزند. همینطور ممکن است کار قشنگی در طول روز انجام داده باشیم و وقت نداشته باشیم زیاد رویش تمرکز کنیم، اما آن کار ناگهان در رویایی ظاهر می‌شود. ما در خواب و رویا، دنبال اتفاق‌ها و جریان‌هایی می‌رویم که از دست‌مان دررفته. در خواب، چیزهایی که خراب شده‌اند، درست می‌شوند، در مورد چیزهای مورد علاقه‌‌مان، قصه‌های عجیبی ساخته می‌شود و ترس‌هایی کشف می‌شود که معمولا پشت ذهن پنهان می‌کنیم.»

این بخشی از پاسخ باحوصله و پُرجزئیات یک صفحه‌ونیمی آلن دوباتن، نویسنده و فیلسوف است به سوال یک کودک. کودک پرسیده، رویاها چطور ساخته می‌شوند؟

جما الوین هریس (نویسنده) از صدها کودک در سن ۴ تا ۱۲ سالگی خواسته تا سوالاتی را که در مورد زندگی، اتفاق‌های اطراف و هرآنچه ذهن‌شان را درگیر و حتی مضطرب‌شان کرده، برای او بفرستند. بعد از یک‌سری غول دنیای علم و صنعت و فرهنگ و هنر و ادبیات دعوت کرده تا این پرسش‌ها را پاسخ دهند؛ ریچارد داوکینز، زیست‌شناس، دیوید آتنبرو، مستندساز و طبیعت‌شناس، گوردون رمزی، سرآشپز، نوآم چامسکی، زبان‌شناس و چند دانشمند، روان‌شناس‌، ستاره‌شناس، مجری تلویزیون، مردم‌شناس، جامعه‌شناس، فیلسوف، روزنامه‌نگار و نظریه‌پرداز سرشناس با هنرمندان در رشته‌های مختلف به سوال‌های کودکانه‌ای پاسخ داده‌اند که گاهی به ذهن بزرگ‌ترها هم نمی‌رسد.

   چه چیزی من را من می‌کنه؟

خوبی از کجا می‌یاد؟

چرا نمی‌تونیم همیشه زنده باشیم؟

خدا کیست؟

چرا غذاها را می‌پزیم؟

چرا این همه کشور وجود داره و همه این‌ها یک کشور نیستند؟

آیا میمون و مرغ چیز مشترکی با هم دارن؟

درختان و گیاهان چطور از یک دانه یا هسته به وجود می‌‌یان؟

آیا ممکنه یک روزی بتونیم به گذشته برگردیم؟

وقتی نمی‌تونی نقاشی یا طراحی کنی و متوقف شده‌ای، چه کار باید بکنی؟

نویسنده‌ها چطور ایده‌هاشون رو می‌نویسن؟

آیا گاوها هوا  را کثیف می‌کنن؟

چند نوع سوسک در جهان وجود داره؟

قوی‌ترین حیوان در دنیا کدومه؟

سوال‌های بچه‌هایی که ذهن معصومانه و دست‌نخورده‌‌شان را درگیر کرده، در کتاب «پرسش‌های مردمان کوچک؛ و پاسخ‌های ساده ذهن‌های بزرگ» جمع شده است. کتاب جمع‌وجور و مناسبی برای پدر و مادرهایی که درگیر کنجکاوی کودکان‌شانند و احتمالا جواب‌هایی که برای گذراندن آن دقایق می‌دهند، نه سرش به علم بند است و نه بچه را قانع می‌کند. اما شماری از سرشناس‌ترین و بزرگ‌ترین اهالی فن، نشسته‌اند و جواب‌ها را از فیزیک تا دیرینه‌شناسی و پزشکی، برای این کوچک‌ها، ساده‌کرده‌اند و پاسخ‌هایی داده‌اند که احتمالا برای خیلی از بزرگ‌ترها هم جذابیت و تازگی دارد.

چرا آب مرطوبه؟ فضا چقدر از ما دوره؟ اقیانوس‌ها از کجا می‌آن؟ چرا شب‌ها می‌خوابیم؟ چرا مردها، ریش‌شون رو بلند می‌کنند ولی زن‌ها نه؟ چرا دریا شوره؟ برق چطور ساخته می‌شه؟ چرا آسمان آبیه؟ چطوری حباب‌ها توی آب گازدار درست می‌شن؟ چرا آدم خسته و کسل می‌شه؟ اولین هنرمند در جهان کی بود؟ عددها تا کجا ادامه دارن؟

آشپزها چطور ایده غذاهای مختلف رو پیدا می‌کنند و براشون دستور می‌نویسن؟ مغز، چطور من رو کنترل می‌کنه؟ چرا موسیقی وجود داره؟ چرا خون قرمزه؟  اگر کیهان از هیچ به وجود آمده، چطور به یک چیز تبدیل شده؟ چرا فیل، خرطوم داره؟ چرا آدم‌ها رنگ پوست‌های متفاوتی دارند؟

 
 

اگر یک گاو یک سال تمام نگ..زه و بعد ناگهان یک باد معده محکم ازش دربره، آیا می‌تونه تا فضا پرواز کنه؟

 

چرا بعضی از آدم‌ها بدجنس هستند؟

دکتر اولیور جیمز، روانشناس

وقتی کسی با یک‌نفر کاری می‌کند که او خشمگین یا غمگین می‌شود، آن فرد می‌‌خواهد از این حس خلاص شود. پس، سعی می‌کند تا مثلا به نحوی تو را عصبانی و غمگین کنند. مثل اینکه از آدم‌ها به عنوان سطل زباله استفاده شود. این احساسات مثل زباله با آنها حمل می‌شود و می‌خواهند این سطل را در اولین فرصت خالی کنند. کمی بعد از این تلافی، احساس راحتی می‌کنند و حال‌شان بهتر می‌شود. مثل زمانی که پدر و مادر تو با تو برخورد تندی می‌کنند، آن‌هم وقتی تو تقصیری نداری. حسی که در آن لحظه پیدا می‌کنی نهایت عصبانیت و ناراحتی است. احتمالا تو هم می‌روی و یک کار بدجنسانه با خواهر یا برادر کوچک‌ترت می‌کنی و اسباب‌بازی‌اش را پنهان می‌کنی تا ناراحتش کنی و بعد حس بهتری پیدا می‌کنی.

چطور عاشق می‌شویم؟
 
جنت وینترسون، نویسنده
 
 عاشق شدن مثل این است که از سیاره خصوصی خودت وارد یک سیاره دیگر می‌شوی تا یک انسان دیگر را ببینی. و وقتی رسیدی، همه‌چیز متفاوت است. گل‌ها، حیوانات، رنگ‌ها. کاملا غافلگیر می‌شوی، چون داشتی در سیاره خودن با همه داشته‌های خودت زندگی می‌کردی اما یک‌نفر به تو علامت داده و تو فضا را طی کرده‌ای و به سیاره او پریدی. تو برای مدتی در مدار سیاره یک نفر دیگر زندگی می‌کنی و بعد از مدتی احتمالا تصمیم می‌گیرید هر دو سیاره را به هم بچسبانید و اسمش را خانه بگذارید. بعد می‌ةوانی سگ، گربه، ماهی قرمز، همستر، مجموعه سنگ‌هایی که جمع کردی و جوراب‌های عجیب‌وغریبت را هم بیاری. همینطور می‌توانید دوستان‌تان را دعوت کنید. داستان‌های مورد علاقه‌تان را برای هم بخوانید. این پَرِش خیلی بزرگی است که به سیاره یکی دیگر بروی که بعداز مدتی دیگر نتوانی بدون او زندگی کنی. تمامش همین است.
پی‌نوشت: باید شجاع باشی.
 
 
چرا حیوانات نمی‌توانند مثل ما حرف بزنند؟
نوآم چامسکی، زبان‌شناس و فیلسوف
 
همه حیوانات یک ‌راه‌هایی برای حرف‌زدن با هم دارند. مثلا زنبورها می‌توانند به بقیه زنبورها بگویند، یک گل‌ چقدر با آنها فاصله دارد، در چه جهتی باید بروند و اینکه چه نوع گلی اطرافشان است؛ این کارها را با یک رقص پیچیده انجام می‌دهند که ما نمی‌توانیم تقلید کنیم. میمون‌ها، وقتی می‌‌خواهند به هم بگویند یک حیوان خطرناک اطرافشان است، جیغ‌های مخصوصی می‌کشند. زبان انسان‌ها در شکل‌های مختلف، بسیار با حیوانات فرق می‌کند. حیوانات یک فهرست از حرف‌هایی که می‌توانند به هم بزنند، دارند و چیزهای جدیدی یا چیزهایی را که تا به حال نشنیده‌اند، نمی‌توانند بسازند. اما انسان‌ها می‌توانند مدام کلمات جدیدی برای گفت‌وگو بسازند و حتی حرف‌‌هایی بزنند که کسی تا به حال نشنیده. انسان‌ها و حیوانات در حد خیلی کمی می‌توانند با هم صحبت کنند. مثلا می‌توانی یک سگ را آموزش بدهی که با کلمه «بنشین» بنشیند. یا گربه‌ها یاد می‌گیرند، برای صداکردن انسان‌ها و خواستن چیزی، میومیو کنند. اما هیچ‌کدام متوجه نمی‌شوند، آدم‌ها دقیقا چه می‌گویند. طوطی‌ها هم کلمات انسان را تقلید می‌کنند، اما این کارشان به هیچ‌عنوان حرف‌زدن به یک زبان، با انسان نیست. بعضی دانشمندان معتقدند بعضی از میمون‌‌ها می‌توانند حرف‌زدن با انسان را آموزش ببینند. بعضی دیگر -مثل من- فکر می‌کنند که دانشمندان خودشان را گول می‌زنند و کاری که میمون‌‌ها می‌کنند، هیچ ربطی به این ایده ندارد.
 
 
 

کتاب «پرسش‌های بزرگِ مردمانِ کوچک» در سایت گودریدز

5 Comments

  1. شاهین پاسخ

    بله گوشه جان، متوجه شدم. یه جستجو کردم و مثل اینکه کتاب به فارسی چاپ نشده. امیدوارم روزی ترجمه شه.
    جا داره از اهالی گوشه برای ترجمه‌هایی که فراهم کردن تشکر کنم. و تحسین اهدا شده به ناشر و مترجم ایرانی رو به شما عزیزان دل تقدیم کنم.

  2. شاهین پاسخ

    عالی. واقعا کتاب جذابیه. به خصوص اینکه هر چقدر پرسش‌ها به ظاهر ساده باشن؛ با توجه به پاسخ دهنده‌ها، میدونیم جوابهای خیلی خوب و قابل تاملی خواهیم داشت.

    این هم جالبه که مترجم و ناشر ایرانی از اون حالت نشسته بر برج رفیع دانایی پایین اومدن. سالها پیش کتابهای for dummies رو «برای نابغه‌ها» ترجمه کرده بودن. چون مخاطب ایرانی دوست نداشت احمق خوانده بشه. ولی در این عنوان هر چند لحن کمی‌نرم‌تر شده ولی خب مثل اینکه ناشر نگران نیست مشکل ساز باشه.

    مثل همیشه عالی

نظر شما