می‌گویند کولی‌هایی که امروز در جهان پراکنده‌اند، از هند آمده‌اند و از ایران گذشته‌اند تا به اروپا و جاهای دیگر رسیده‌اند. شاید کلمه‌هایی مثل سیر، اوگین (انگبین، عسل)، بزنو (بُز)، مُل (شراب)، تُوِر (تبر)، آرتا (آرد)، دوارا (در)، ناخا (ناخن)، نامان (نام) و خیلی کلمه‌های دیگر، کم‌وبیش از همین سیروسفر، وارد زبان آنها شده باشد. کولی‌ها یا لولی‌ها، در ایران پراکنده‌اند و موسیقی غنی هم دارند. درباره اینکه چطور کولی‌ها سر از ایران درآوردند، روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ یکی‌اش به تلخیص گوشه اینست:
«روزی بهرام که از شکار برمی‌گشت، دید جمعی هنگام غروب بر چمنی گرد آمده باده می‌نوشند. آنان را از نداشتن موسیقی که مُفرح روح است، ملامت کرد.
گفتند شاهنشاها، ما در صدد برآمدیم که سازنده‌ای یافته یکصد درهم نیز به او بدهیم ولی یافت نگردید. بهرام گفت ما برای شما تهیه خواهیم کرد و امر کرد شرحی به شنگل هندی بنویسند که چهار هزار رامشگر زبردست و خواننده خوش‌صدا به دربار او بفرستد. چون شنگل فرستاد، بهرام همه را بین ایالات تقسیم کرده امر داد، مردم با پرداخت دستمزد ثابتی، دیگر موقع غروب، باده خشک ننوشند و از موسیقی و هنر کولی‌ها هم لذت ببرند؛ این کولیان سیاه که شغل‌شان نواختن عود و نی است از نسل ایشانند.»
البته امروز نه خبری از سوبسید برای واردات «عمله طرب» از هند است و نه آهنگ و صدای ضبط‌شده‌ای از کولیان ایران. (سراغ دارید؟)
این هفته، آهنگ‌هایی از کولیان جهان بشنوید؛ از روسیه، مجارستان، رومانی، بلغارستان، یونان، مقدونیه و اسپانیا. آهنگ‌هایی مثل Lume, Lume از رومانی – بالَت را باز کن و بپر، از آلبوم آوازهای یک کولی یونانی – آواز کولی‌ها النی ویتالی و اجرایی از آهنگ فیلم‌های جیمز باند.
آهنگ‌های این هفته در یوتیوب، که کمی با لیست بالا فرق دارد:
قبلا کمی درباره کولی‌ها و روزگارشان در اروپای امروز نوشته بودیم.
این هم متن آهنگی از یونان که ترانه‌اش کم‌وبیش در این مایه است:
وقتی بچه بودم، دوستم پاناگیوتاکیس را دیدم
پسر کولی که آوازی یادم داد
آوازی که زیر لب می‌خواندم، نه چندان خوب
سال‌ها گذشته و حالا آهنگ را بهتر یاد گرفته‌ام
و جرات پیدا کردم که برای دنیا بخوانَمَش
تنها کسی که شانس دیدن و خواندن برایش را نداشتم، پاناگیوتاکیس است
اما مطمئنم او دارد تماشایم می‌کند و با من می‌خواند
خوش باش پاناگیوتاکیس
همیشه به یادت هستم
بسیار آرام بخش و لذت بخش.ممنون از گوشه.